BİR ZAMANLAR İSTANBUL’DA YAŞAM STİLİ

Yetmişli yıllar, dünyanın göz bebeği olan yedi tepeli şehrin tepelerinden biri olan Çamlıca tepesine yakın, beyaz büyük bir konak. Konağın bahçesi farklı türlere ait bitkilerle dolu. Konağın sakinlerine ait son model bir Mercedes garajda bulunuyor. Konakta hizmetliler, şoför, bahçıvan gibi birçok görevde çalışanlar var. Evin içinde buzdolabı, çamaşır makinesi, müzik dolabı bile var. Televizyonun yeni üretilmeye başladığı hatta Türkiye’de televizyonun yayına yeni başladığı bir dönem olmasına rağmen evlerinde televizyon var.

Kısacası, kendi dönemlerine göre oldukça zengin sayılırlardı.

Zengin ailenin yaşam stili nasıldı?

Nasıl alışveriş yaparlardı?

Evde herhangi bir yiyeceğin eksikliği söz konusu olmuyordu. Çikolatalar gümüş bir kabın içinde, salonda bulunan devasa ahşap oymalı vitrinin içinde bulunurdu.  Eve gelen misafire ikram edilirdi. Tabi ki eve gelen torunlar, çocuklar çikolatadan ikişer tane nasibini alırdı.

Eve alınan ekmekler eğer bayatlamaya başlarlarsa ya kızartılıp üzerine sürülen reçelle özel ve nefis bir tatlı halini alır ya da ekmek dilimleri yumurtaya bulanıp yağa atılarak yumurtalı ekmek halini alırdı. Sadece kızartılıp kahvaltıya çıkarıldığı zamanlar da olurdu. Tabii ki bayat ekmekler köfte yapımında da kendini gösterirlerdi. Özetle, evden ekmek atılmıyordu.

Artan pilavlar yayla çorbasının içine katılır, ziyan edilmezdi.

Yenen etlerin arta kalan parçaları konağın bahçesindeki köpeğe verilirdi. Karpuz, kavun kabukları, sebze artıkları ise bahçenin diğer köşesinde bulunan kümesteki tavuklara verilirdi.

Eve gelen paketlerin iplikleri elde küçük bir fiyonk yapılıp gerektiğinde kullanılmak üzere çekmeceye konurdu. Naylon poşetler henüz yoktu. Onların yerine kullanılan fileler ya da bez çantalar ihtiyaçlarını görüyordu.

Konağın çatı oluklarının altında çatıdan gelen yağmur suyunu toplayan varil bulunurdu. Bahçıvan o varil içindeki sularla güllerin, çiçeklerin ve diğer bitkilerin sulamasını yapardı. Yağmur suyunun bile ziyan edilmemesine gayret edilen bir dönemdi. Çünkü normal kullanım suyu da motopomp ile çekilen, bahçedeki kuyudan sağlanıyordu.

Eski yıllarda, verilen gazete ve cam şişelere karşılık olarak eskiciden mandal alınıyordu. Yani, “değiş-tokuş” ticareti yapılıyordu.

O dönemlerde dikiş makinesi olmayan ev düşünülemezdi. Zaten o günlerin sıkça duyulan reklamlarından birisi de “her gelin kızın rüyası” şeklindeydi.

Eve ‘’BURDA’’ adındaki özel dikiş mecmuaları alınır, içlerinden devasa bir kâğıt çıkardı. Bu kâğıtta onlarca farklı çizgi ile yapılmış karmaşık desenler bulunurdu. Bu desenler derginin içindeki bayan giysilerinin “patronlarıydılar”. Yani o kağıttaki uygun desenleri bir kumaşa uygulayıp keser ve sonra da doğru dikerseniz istenen giysileri elde ediyordunuz. Kısacası ev içinde pek çok giysi dikilebiliyordu. İhtiyaca göre her mahallede bulunan terzilere de gidiliyordu.

Yine o dönemlerde örgü örmeyen kadın yok denecek kadar azdı. Her kadın mutlaka bir şeyler örebiliyordu ve kadınlar bir araya geldiklerinde yanlarında çoğunlukla örgü şişlerini ve yünlerini de getiriyorlar, sohbetle geçen zaman ev içi üretimin durması anlamına gelmiyordu.

İnsan hayatının merkezine üretimi alabilir mi?

Nasıl ki konaktan yemek atılmıyordu, evden giysi de atılmıyordu. Eskiyen gömleklerin yakaları ters yüz edilir, çok daha eskiyince düğmeleri sökülüp düğme kutusuna konulurdu. Bu düğme kutusuyla torunların keyifle oynadığı zamanlardı.  Gömleğin eskiyen kumaşı ise kenarları bastırılıp yer bezi olurdu. Parlak kadın giysileri kesilip çocuk giysisi olabildiği gibi iyice küçülen parçalardan kareler kesilip, sonra bunlar birleştirilip yatak örtüsü ya da büyük yastıklar haline de gelebiliyorlardı.

Örgü konusu da aynı felsefeye tabiydi. Eskiyen kazaklar sökülüp yeniden yumak haline gelir ve büyük bir torbaya doldurulurdu. Sonra bunlardan yeni kombinasyonlar yapılıp yeni kazaklar örülürdü. Kaliteli ve sağlam ipliklerin 4-5 tur döndüklerini görmek mümkündü. Çocukken ve ortaokul çağlarımda arkası başka, önü başka renkten, ya da renkli çizgileri olan kazaklarımın olmasının nedeni evde o sırada kazağın bütününü yapacak kadar tek renk yün ipliği olmamasından kaynaklanabiliyordu. Rengi iyice azalan iplikler son aşamada ya hamam bezi oluyorlar ya da farklı ipliklerden yapılmış büyük yatak örtülerine katılıyorlardı.

Birden fazla çocuğu olan ailelerde aynı elbiselerin büyük yaştakinden küçüğe doğru el değiştirmesi sadece doğal değil, resmen “zorunluluktu”. Başka türlü bir davranış düşünülemezdi.

Erkek çorapları delindikçe tamir edilirdi. Dikiş makinesinin bir gözünde tahtadan yapılmış, bir tarafında boydan boya bir kanalı olan yumurta dururdu. Özel olarak çorap tamirinde kullanılırdı.

Henüz ıslak mendil, selpak mendil, tuvalet kâğıdı, kâğıt peçete, kâğıt havlu gibi kavramların hiç duyulmadığı bir zaman dilimi. Bunların her birinin, tabii ki kumaştan yapılmış bir karşılığı vardı. Belki şaşıracaksınız ama tuvalet kağıdının da karşılığı bulunuyordu. Adına “Taharet mendili” denen, kenarlarında iğne oyası olan bir bez. Tuvalette klozete yakın bir yerde duvarda asılı dururdu.

Çocuk bezinin de o dönemlerde olmadığını herhalde tahmin edersiniz. Yeni bebekli evler balkonlarında kuruyan onlarca beyaz, küçük, kare kumaşlardan anlaşılırdı.

Gereksiz hiçbir lambanın yakılmadığı ve çocukların bu nedenle sürekli uyarıldığı yetmişli yılların dünyasında tutumlu olmak fakirlikten kaynaklanan bir zorunluluk değil, doğal bir yaşam biçimiydi.

Peki o dönemin zenginlerini tutumlu yapan şey neydi?

Kaç nesil bu yaşam stiline devam edebilirdi?